Η χωρική αναδιάρθρωση ως σημαντικός πυλώνας των μνημονιακών πολιτικών

1. Η κρίση υπερσυσσώρευσης ωθεί το κεφάλαιο να αναζητήσει νέα πεδία επένδυσης και κερδοφορίας. Ένα τέτοιο πεδίο είναι και το πεδίο του δημόσιου χώρου. Είτε με την έννοια της εκχώρησης δημόσιων λειτουργιών που αφορούν στην αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης και εστιάζονται χωρικά σε πόλεις & γειτονιές (υπηρεσίες υγείας-εκπαίδευσης-καθαριότητας, φωτισμός, ύδρευση, τηλεφωνία, απορρίμματα κλπ.) είτε με την έννοιατης εκχώρησης του ίδιου του δημόσιου χώρου ως αντικείμενο αγοραπωλησίας και επένδυσης για το ιδιωτικό κεφάλαιο (ιδιωτικοποίηση κατασκευής και λειτουργίας χωρικών υποδομών, τουριστικές επενδύσεις, real estate, αστικές αναπλάσεις, μεταφορές, γήπεδα). Η ανάδειξη της σημασίας αυτής της διάστασης δεν φαίνεται μόνο στη σημερινή Ελλάδα, έχει διαφανεί ήδη από το ξέσπασμα της προηγούμενης μεγάλης παγκόσμιας κρίσης το ’74 στην καπιταλιστική Δύση. Η επένδυση στο δημόσιο χώρο αποτέλεσε ήδη από τότε σημαντικό πεδίο διοχέτευσης λιμναζόντων κεφαλαίων σε μητροπόλεις της Δύσης και συνδυάστηκε με αναμόρφωση των αστικών κέντρων και αντίστοιχες πολιτικές χωρικής αναδιάρθρωσης (αναπλάσεις, gentrification κλπ.).

2. Σημαντική διάσταση που αναδεικνύεται τα τελευταία χρόνια είναι και η αναδιάρθρωση στο επίπεδο της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στη γη και τα ακίνητα. Η Ελλάδα έχει εξαιρετικά υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης και μεγάλη διασπορά ιδιοκτησίας ακινήτων και (όπως ισχύει και γενικότερα στις χώρες της Νότιας Ευρώπης) μικρότερο μέσο μέγεθος αγροτικής ιδιοκτησίας. Αυτά αποτυπώνουν τη διαφορετική ταξική σύνθεση χωρών του ευρωπαϊκού νότου με μεγαλύτερο βάρος κλασικών μικροαστικών και μικρομεσαίων στρωμάτων και είναι σημαντική διαφορά με την ταξική σύνθεση του ευρωπαϊκού κέντρου και βορρά. Και, επίσης, οδήγησε στην ύπαρξη διαφορετικών διαταξικών μπλοκ κοινωνικών συνασπισμών εξουσίας, κοινωνικών συμβολαίων και τελικά και προτύπων καπιταλιστικής ανάπτυξης. Η διαδικασία της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης (και το πλαίσιο της ΕΕ που τη θωρακίζει και προωθεί) ήδη από τη δεκαετία του '80 στόχευε στην αλλαγή αυτής της ανισομετρίας με στόχο το βάθεμα των καπιταλιστικών κοινωνικών σχέσεων, κάτι που σήμαινε αναγκαστικά και σταδιακή απαξίωση και διάλυση μικρομεσαίων στρωμάτων, μισθωτοποίηση και προλεταριοποίηση της πλειοψηφίας τους. H κρίση του 2008-'09 όξυνε και επιτάχυνε αυτή τη διαδικασία. Βρισκόμαστε, λοιπόν, εν μέσω μίας μεγάλης προσπάθειας αναδιανομής ιδιοκτησίας που εντάθηκε με τις μνημονιακές πολιτικές της εσωτερικής υποτίμησης και φτωχοποίησης, αλλά ήδη προετοιμαζόταν από πριν με τις νεοφιλελεύθερες και “εκσυγχρονιστικές” πολιτικές λιτότητας και την ΚΑΠ όσον αφορά στην επιδείνωση της θέσης των μικρομεσαίων αγροτών. Η πολιτική του φθηνού δανεισμού των τραπεζών μετά την είσοδο της χώρας στην ΟΝΕ υπήρξε ο μοχλός διοχέτευσης πληθώρας κεφαλαίων στην παραγωγή και στην κατανάλωση. Όμως, το αναπτυξιακό πρότυπο της Ελλάδας αποδείχθηκε αδύναμο στην έκθεσή του στο διεθνή ανταγωνισμό ειδικά χωρίς τη νομισματική προστασία των προηγούμενων χρόνων. Το αποτέλεσμα ήταν η επιδείνωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (κυρίως λόγω της επιδείνωσης του εμπορικού ισοζυγίου) και η μεγάλη αύξηση του δημόσιου αλλά και του ιδιωτικού χρέους. Η αδυναμία αποπληρωμής των ιδιωτικών χρεών λόγω της πολιτικής εσωτερικής υποτίμησης και η απουσία οποιασδήποτε αναδιάρθρωσής τους προς όφελος των οφειλετών διόγκωσε το πρόβλημα των “κόκκινων” δανείων επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Το πρόβλημα των “κόκκινων” δανείων είναι κεντρικό για τη βιωσιμότητα του τραπεζικού συστήματος και η αντιμετώπισή του ή όχι θα κρίνει την ανάγκη νέων ή όχι ανακεφαλαιοποιήσεων (άρα και νέων μνημονιακών προγραμμάτων χρηματοδότησης από τους δανειστές). Για αυτό το λόγο η αντιμετώπισή του είναι κομβικής σημασίας τόσο για το ελληνικό τραπεζικό κεφάλαιο (για να “εξυγιάνει” τις ελληνικές τράπεζες και να διατηρήσει τον ελεγχό του σε αυτές) όσο και για την κυβέρνηση (για να υλοποιηθεί το πολιτικό αφήγημα της “εξόδου” από τα μνημόνια με δανεισμό από τις αγορές χωρίς νέο μνημονιακό πρόγραμμα και δανεισμό από τα ευρωπαϊκά κράτη και θεσμούς). Ταυτόχρονα, η αντιμετώπιση των “κόκκινων” δανείων γίνεται και ο μοχλός της αναδιανομής της ιδιοκτησίας σε επιχειρήσεις και ακίνητα και ήδη ξένα funds κινούνται επιθετικά στον τομέα αυτό για την εξαγορά σε πολύ χαμηλές τιμές πακέτων των δανείων αυτών. Η αλλαγή της αξίας της γης που προωθείται με την προετοιμασία επενδύσεων σε “φιλέτα” γης και την αναβάθμιση υποβαθμισμένων περιοχών της πόλης είναι κίνητρο για τη μαζική αγορά ακινήτων από τέτοια funds (βλ. αγορά 100 ακινήτων σε Εξάρχεια από Κινέζο επενδυτή), όπως και η αύξηση των ενοικίων και της αξίας που γίνεται λόγω και του airbnb (κάτι που χρήζει ιδιαίτερης επεξεργασίας και μελέτης από την πλευρά μας, βλ. αντίστοιχο ειδικό κείμενο που γράφτηκε).

3 Αυτές οι αυθόρμητες κινήσεις του κεφαλαίου για την αναζήτηση νέων πεδίων κερδοφορίας συνδυάζονται, ακολουθούνται αλλά και ενισχύονται από το σχεδιασμό και την υλοποίηση αντίστοιχων αστικών πολιτικών (όσον αφορά στο δημόσιο χώρο τις πολιτικές χωρικής αναδιάρθρωσης, πολιτική μεταφορών και υποδομών, τουριστική πολιτική, πολιτική για το χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης κλπ. και όσον αφορά στην αναδιανομή της ιδιωτικής ιδιοκτησίας σε γη και ακίνητα την ΚΑΠ και τις εγχώριες αγροτικές πολιτικές και την πολιτική εξυγίανσης των τραπεζών και των “κόκκινων” δανείων, τη θεσμοθέτηση των πλειστηριασμών κλπ.). Στη σημερινή συγκυρία, αυτές οι πολιτικές εντάσσονται στο γενικό μνημονιακό πλαίσιο και επιχειρούν να εξυπηρετήσουν τη διαμόρφωση του συγκεκριμένου αναπτυξιακού προτύπου που προβλέπει το μνημονιακό πρόγραμμα για την Ελλάδα και αντίστοιχες χώρες της «περιφέρειας» της Ευρώπης: μία χώρα που θα είναι διαμετακομιστικός κόμβος μεταξύ Ανατολής και Ευρώπης, θαλάσσια πύλη εισόδου μέσω μεγάλων λιμανιών με αναβαθμισμένες μεταφορικές υποδομές, με μία οικονομία έντασης εργασίας με έμφαση στις υπηρεσίες, τον τουρισμό και τις επενδύσεις real estate, με χαμηλό εργατικό κόστος και φιλικό περιβάλλον για «επενδύσεις». Και φυσικά πλέον με χαμηλότερο ποσοστό ιδιοκτησίας ακινήτων και ιδιοκατοίκησης, όπως και μέσου μεγέθους ιδιοκτησίας κλήρου στη γη. Οι αναφορές σε στροφή στην «ποιότητα» και την καινοτομία για την ανάπτυξη των εξαγωγών για ένα δυναμικό τομέα επιχειρήσεων νέων τεχνολογιών αφορούν αφενός συχνά επιχειρήσεις υπηρεσιών αφετέρου δεν θα αποτελούν παρά ένα μικρότερο κομμάτι παραγωγικών δραστηριοτήτων που δεν θα μπορεί να δίνει τον τόνο της μελλοντικής ελληνικής οικονομίας (ειδικά σε ένα πλαίσιο ανταγωνισμού της παραμονής στην ΟΝΕ-ΕΕ). Το συγκεκριμένο αναπτυξιακό πρότυπο προωθείται με όλους τους μνημονιακούς νόμους και ρυθμίσεις για την επανεκκίνηση και ανάπτυξη έργων σε υποδομές, με την ιδιωτικοποίηση και ανάπτυξη υπαρχόντων υποδομών (λιμάνια, αεροδρόμια), με την συνέχιση των μνημονιακών πολιτικών εσωτερικής υποτίμησης και «διαρθρωτικών» μεταρρυθμίσεων, με την αλλαγή της νομοθεσίας για επενδύσεις και περιβαλλοντική προστασία, με τη θεσμοθέτηση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, με τις αγροτικές πολιτικής υποβάθμισης της μικρομεσαίας αγροτιάς κλπ.

4. Ειδικότερα, ηεκκίνηση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών και η προωθούμενη επίθεση στη λαϊκή κατοικία και ιδιοκτησία έχει στόχο την προώθηση της αναδιανομής ιδιοκτησίας ήδη προκαλεί σημαντικές αντιδράσεις και αποτελεί μέτωπο που μπορεί να προκαλέσει σημαντική πολιτική φθορά στην κυβέρνηση στο επόμενο διάστημα. Οι δανειστές πιέζουν για την υλοποίηση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών εντός του 2017, θέτοντάς τους ως βασικό προαπαιτούμενο για το κλείσιμο της αξιολόγησης. Συνεπώς το μπλοκάρισμα της διεξαγωγής των πλειστηριασμών, λόγωτου ειδικού φορτίου που φέρει για την ελληνική κοινωνία το ζήτημα της κατοικίας, αποτελεί σημαντικό πεδίο αντίστασης που δυνητικά μπορεί να μπλοκάρει άμεσα μία σοβαρή όψη της μνημονιακής πολιτικής της κυβέρνησης με αποτελεσματικότητα, συνέχεια και διάρκεια. Η εκτίμηση ότι το μέτωπο αυτό μπορεί να αποτελέσει θρυαλλίδα για το ξέσπασμα σημαντικών κινηματικών αντιστάσεων και πιθανώς και για ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις αποδείχθηκε ορθή και η μεθοδική δουλειά υποδομής συναγωνιστών και συναγωνιστριών των τοπικών κινημάτων και πρωτοβουλιών δημιούργησε τη βάση για την ανάπτυξη κινητοποιήσεων, τον ενωτικό συντονισμό τους και την ετοιμασία ώστε στην κρίσιμη στιγμή να αναπτυχθεί σοβαρή αντίσταση στα προωθούμενα σχέδια κυβέρνησης και δανειστών.

Ο ρόλος του μνημονιακού ΣΥΡΙΖΑ στην προώθηση της αναδιάρθρωσης

5. Η μνημονιακή στροφή και διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούλη του 2015 επιτάχυνε το μετασχηματισμό του κόμματος σε ανοιχτά σοσιαλφιλελεύθερη κατεύθυνση. Η γενική γραμμή του ΣΥΡΙΖΑ πλέον διακηρύσσει την «ήπια» διαχείριση των μνημονιακών πολιτικών και τη συμμαχία με δυνάμεις της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας (Ευρωπαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα) για να «μετατοπιστεί» υποτίθεται ο άξονας των πολιτικών στην ΕΕ προς κεντροαριστερά. Η κίνηση αυτή προϋποθέτει ολοένα και πιο θετική πλέον υπεράσπιση επιθετικών αστικών αναδιαρθρώσεων που παλιότερα ο ΣΥΡΙΖΑ διακηρυκτικά κατήγγειλε και αλλαγή κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών. Η αφήγηση του ΣΥΡΙΖΑ πλέον προσιδιάζει περισσότερο σε μία αφήγηση σημιτικού «εκσυγχρονισμού» και «ανάπτυξης» μέσω των οποίων υποτίθεται ότι η χώραθα «συγκλίνει» περισσότερο με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ θεσμικά και οικονομικά. Και μέσω αυτής της αφήγησης και πολιτικών επιχειρεί να διαμορφώσει το σημερινό εκλογικό, κοινωνικό και πολιτικό μπλοκ που θέλει να εκπροσωπήσει, ένα μπλοκ αστικών και νέων μικροαστικών στρωμάτων που επιβιώνουν στην κρίση με μία απόπειρα εγκλωβισμού μέρους λαϊκών τάξεων και εργαζόμενων, ειδικά του δημοσίου τομέα, σε ένα καθεστώς χαμηλών προσδοκιών και υποσχέσεων για πιο «ήπια» διαχείριση από τη ΝΔ του Μητσοτάκη. Είναι ανοιχτό ερώτημα βέβαια τι κοινωνικές συμμαχίες μπορεί όντως να συγκροτήσει αυτή η κατεύθυνση σε περίοδο κρίσης και όχι καπιταλιστικής ανάπτυξης και ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας. Η κατεύθυνση αυτή δεν μπορεί να προβάλλει θετικά μία ηγεμονική προοπτική, αλλά επιχειρεί να συγκροτήσει τον «κεντροαριστερό» πόλο ενός μνημονιακού-συστημικού διπολικού πολιτικού συστήματος σε συνθήκες μνημονιακής κανονικότητας και επικράτησης του ΤΙΝΑ.

6. Το πεδίο των πολιτικών στο χώρο και την αυτοδιοίκηση επιλέγεται από τον ΣΥΡΙΖΑ ως σχετικά προνομιακό για το ξεδίπλωμα αυτής της κατεύθυνσης. Ο ΣΥΡΙΖΑ διακηρυκτικά αντιστέκεται στην «οικειοποίηση» του μνημονίου σε επίπεδο κεντρικού πολιτικού τόνου, αλλά οικειοποιείται πλέον ανοιχτά τις κατευθύνσεις του στο πεδίο του χώρου. Και μάλιστα προβάλλοντας τις ως μέρος της διαδικασίας «παραγωγικής ανασυγκρότησης» και «ανάπτυξης» που υποτίθεται ότι θα οδηγήσει στην έξοδο από την κρίση. Έτσι, στο πεδίο του δημόσιου χώρου όπου πρωτοστάτησε κινηματικά παλιότερα πλέον εκχωρεί σημαντικά πεδία του στο ιδιωτικό κεφάλαιο και διαμορφώνει ένα πλαίσιο διευκόλυνσης των επενδύσεων σε αυτά αποδεικνύοντας ότι αποτελεί αξιόπιστο υλοποιητή των μνημονιακών κατευθύνσεων. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αρχίζει να υπερασπίζεται, αρχικά δειλά και σταδιακά πιο επιθετικά, κάποιες ιδιωτικοποιήσεις, επανεκκινεί «έργα» (δρόμους), προετοιμάζει συστηματικά το έδαφος για υιοθέτηση των κοστοβόρων και αντιπεριβαλλοντικών τεχνικών καύσης για τα απορρίμματα (προς όφελος συγκεκριμένων εγχώριων και ξένων συμφερόντων), ξεπουλά δημόσια φιλέτα γης, νομιμοποιεί καταπατήσεις και χαρατσώνει τη μικρομεσαία αγροτιά με τους νέους δασικούς χάρτες, οριοθετεί κέντρα υποδοχής μεταναστών και προσφύγων στο πλαίσιο της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας κλπ. Και για να για να διατηρεί κάπως ένα προσωπείο υπερασπιστή του δημόσιου χώρου παραχωρεί στους αντίστοιχους δήμους κάποιους μικρότερους χώρους που ήταν αντικείμενο διεκδίκησης από τοπικά κινήματα (μέρος των Λιπασμάτων στη Δραπετσώνα, Σκοπευτήριο Καισαριανής, Βίλα Ζωγράφου). Διόλου τυχαία σε δήμους με διοικήσεις είτε φιλικά προσκείμενες είτε αριστερές (ΚΚΕ, ΛΑΕ) και σε γειτονιές όπου αναπτύχθηκαν κινήματα διεκδίκησης αυτών των χώρων. Και το κάνει και ως «αντιστάθμισμα» σε άλλα έργα που εκχωρεί στο ιδιωτικό κεφάλαιο σε αυτές τις περιοχές (ιδιωτικοποίηση ΟΛΠ, γήπεδο Γουδή). Δεν ισχύει φυσικά το ίδιο για περιοχές όπου αναπτύχθηκαν κινήματα αλλά τα “φιλέτα” και τα συμφέροντα είναι πολύ μεγαλύτερα (Ελληνικό, Γουδή, Κασσιώπη Κέρκυρας). Ταυτόχρονα, επιχειρεί μία ενορχηστρωμένη προπαγάνδα για την απαξίωση του κινήματος κατά των πλειστηριασμών με επιθετικά επιχειρήματα ότι πρέπει να προχωρήσουν γιατί είναι αναγκαίοι για την τραπεζική εξυγίανση “προς όφελος της κοινωνίας” ώστε να μπορούν να δοθούν νέα δάνεια (Τσακαλώτος) και αμυντικά επιχειρήματα ότι το κίνημα υπερασπίζεται πλούσιους κακοπληρωτές και “μπαταχτσήδες”.

7. Σε αυτή τη διαδικασία δεν πρέπει να υποτιμηθεί ο ειδικός ρόλος μέρους των διανοούμενων και τεχνοκρατών που ασχολούνται με ζητήματα χώρου του παλιού ΣΥΝ και πλέον ΣΥΡΙΖΑ. Πολλοί από αυτούς ήδη είχαν μεταπηδήσει από την ανανεωτική Αριστερά στα think tank του ΥΠΕΧΩΔΕ της περιόδου Σημίτη, αλλά πλέον και διανοούμενοι που είχαν κομβικό ρόλο σε τοπικά κινήματα των προηγούμενων χρόνων αποτελούν μέρος των think tank του αστικού κράτους. Τιμητικές εξαιρέσεις ένα κομμάτι που αποχώρησε το 2015 από το ΣΥΡΙΖΑ, μέρος του πέρασε και από τη ΛΑΕ και πλέον δραστηριοποιείται αυτόνομα στα τοπικά κινήματα (βλ. παρακάτω). Φάνηκε και στη χώρα μας ότι η παράδοση των «ευρωκομμουνιστικών» αναλύσεων για τα ζητήματα χώρου ενσωματώθηκε μάλλον εύκολα στις κυρίαρχες κατευθύνσεις της αναδιάρθρωσης – ακόμα και σε περιόδους κρίσης, είτε του ’74 είτε πρόσφατα - (κάτι που ήδη είχε γίνει παλιότερα σε χώρες όπως η Ιταλία με την πλούσια παράδοση του ΙΚΚ στο πεδίο αυτό). Κι αυτό παρά τον σαφώς μεγαλύτερο πλούτο αναλύσεων και εργαλείων στο πεδίο αυτό που προέκυψαν από κριτικά μαρξιστικά ρεύματα σε αντίθεση με την ισχνή μεταπολεμική συμβολή του κυρίαρχου σοβιετικού μαρξισμού.

8. Παράλληλα με τους «αναπτυξιακούς» σχεδιασμούς στο πεδίο του χώρου, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ ανοίγει και τη συζήτηση για μία νέα αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση. Στόχος είναι: α) η θεσμική και πολιτική συμπύκνωση της παραπάνω αναπτυξιακής κατεύθυνσης με θωράκιση του δημοσιονομικού πλαισίου λειτουργίας των ΟΤΑ (ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί, παρατηρητήριο ΟΤΑ, εκχώρηση λειτουργιών σε ιδιώτες αν δεν εξασφαλίζεται η χρηματοδότησή τους μέσω των εσόδων των ΟΤΑ, εκχώρηση αρμοδιοτήτων είσπραξης κάποιων φόρων κλπ.), β) η καλλιέργεια ενός πολιτικού κλίματος «συναίνεσης» τόσο σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο (με πρωτοβουλίες όπως η συνταγματική αναθεώρηση και ο νέος εκλογικός νόμος) όσο και στο επίπεδο της αυτοδιοίκησης. Η γραμμή της «συναίνεσης» είναι αναγκαία για τη θωράκιση του αστικού πολιτικού συστήματος, για πιθανές ανασυνθέσεις και συνεργασίες ακόμα και «μεγάλο» κυβερνητικό συνασπισμό μεταξύ των δύο μεγάλων πόλων ή “οικουμενική” κυβέρνηση αν κριθεί αναγκαίο μελλοντικά. Και οικοδομείται σταδιακά ειδικά στο αυτοδιοικητικό πεδίο όπου δυνάμεις της ΝΔ συναινούν σε πολλές επιλογές και αναπτύσσονται στενότερες συνεργασίες των «κεντροαριστερών» δυνάμεων προετοιμάζοντας κεντρικότερες πολιτικές συγκλίσεις (βλ. «συγκυβέρνηση» ΣΥΡΙΖΑ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ ήδη στην ΚΕΔΕ, συναίνεση δεξιών περιφερειαρχών στην ΕΝΠΕ, συνεργασίες σε συνδικάτα κλπ.). Την κατεύθυνση αυτή εξυπηρετεί και η αποσύνδεση των αυτοδιοικητικών εκλογών (που πάνε μάλλον για Οκτώβρη του 2019) από τις ευρωεκλογές (Μάης 2019) που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση. Όλη αυτή η διαδικασία φυσικά δεν εξελίσσεται χωρίς αντιφάσεις και εντάσεις είτε λόγω προσωπικών σχεδιασμών (π.χ. στάση Πατούλη σε ΚΕΔΕ λόγω προσωπικών φιλοδοξιών) είτε λόγω πολιτικών αποκλίσεων (π.χ. στάση τάσης Βενιζέλου στο ΠΑΣΟΚ έναντι σύγκλισης με ΣΥΡΙΖΑ που επηρεάζει και κάποιους φιλικούς σε αυτόν δημάρχους).

Τοπικό κίνημα στον καιρό του μνημονίου: δυνατότητες & δυσκολίες, μέτωπα & περιεχόμενο.

9. Η περίοδος 2005-2010 ήταν μία κινηματική «άνοιξη» στις γειτονιές. Αναπτύχθηκαν σημαντικοί αγώνες για τοπικά ζητήματα με έμφαση στο περιβάλλον και την ποιότητα ζωής, στήθηκαν πολλές κοινωνικές συλλογικότητες (επιτροπές κατοίκων κλπ.) σε ένα εύρος από τα νότια προάστια (Ελληνικό, Γλυφάδα), τα ανατολικά (Βύρωνας, Ζωγράφου), βόρεια (Χαλάνδρι, Μαρούσι), το κέντρο της Αθήνας μέχρι και δυτικά (Ίλιον, Φυλή, Περιστέρι κλπ.) και στον Πειραιά (αγώνας για το λιμάνι, Νίκαια, Κερατσίνι). Έγιναν προσπάθειες αυτή την περίοδο και για κινηματικό συντονισμό των επί μέρους αγωνιζόμενων συλλογικοτήτων (Παναττικό Δίκτυο, προσπάθεια κεντρικού συντονισμού επιτροπών κατοίκων, διαδημοτικός συντονισμός για τον Υμηττό κλπ.). Αυτή η κινηματική άνοδος συνέβαλε σημαντικά στην τοπική ανάπτυξη του ΣΥΡΙΖΑ που είχε σημαντική γείωση, παρέμβαση και επιρροή στα κινήματα γειτονιάς, αλλά και δευτερευόντως στην ανάπτυξη του δικτύου σχημάτων της αντικαπιταλιστικής αριστεράς (και τα δύο αποτυπώθηκαν στις τοπικές εκλογές του 2010). Η είσοδος στην περίοδο του μνημονίου “πάγωσε” σε σημαντικό βαθμό την κινητοποίηση ευρύτερου κόσμου που πλέον συναισθανόταν την ανάγκη συνολικότερης πάλης ακόμα και για την πιο μικρή διεκδίκηση. Οι απόπειρες κινητοποίησης κόσμου με αφορμή διάφορες αυξήσεις σε εισιτήρια, χαράτσια κλπ. είχανπιο περιορισμένο αποτέλεσμα κινητοποιώντας συνήθως το δυναμικό της αριστεράς εκτός από συγκεκριμένες περιπτώσεις που πήραν μαζικότερο χαρακτήρα ανά περιοχές (π.χ. διόδια).

10. Στην περίοδο 2010-12 υπήρξε σοβαρή κινηματική ανάταση με απεργίες και το κίνημα των πλατειών. Στον απόηχο του κινήματος των πλατειών το καλοκαίρι του 2011 στήθηκαν αρκετές τοπικές λαϊκές συνελεύσεις, λίγες όμωςάντεξαν στο χρόνο (π.χ. Κολωνός, Γκύζη) και άλλες πρακτικά κατέληξαν τοπικές συλλογικότητες του αναρχικού χώρου (π.χ. Αγία Παρασκευή). Σημαντική ανάπτυξη στις γειτονιές αυτή την περίοδο είχαν και πρωτοβουλίες αλληλεγγύης και αντίστοιχα στέκια αντικαθιστώντας σε διάφορες περιπτώσεις διάφορες συγκυριακές προσωρινές κοινωνικές δομές (επιτροπές, συνελεύσεις για συγκεκριμένα ζητήματα). Κεντρική στιγμή η μεγάλη, οξυμένη κινητοποίηση στην Κερατέα που είχε διάρκεια και ριζοσπαστισμό. Στην περίοδο 2012-2015 παράλληλα με την πολιτική αίσθηση αναμονής για άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ αντίστοιχου βεληνεκούς κινητοποίηση υπήρξε στις Σκουριές. Η σχετική ανάπτυξη της αριστεράς στις γειτονιές αποτυπώθηκε και στις τοπικές εκλογές του 2014. Τέλος, στην περίοδο 2015-2016, μετά τη μνημονιακή στροφή του ΣΥΡΙΖΑ, κυριαρχεί η αίσθηση της απογοήτευσης λόγω της ήττας στο δυναμικό των τοπικών κινημάτων. Η δυσκολία να διατηρηθούν συγκροτημένες συλλογικότητες και εγχειρήματα σε γειτονιές και η αδυναμία να συγκροτηθούν νέες κυριάρχησε τον πρώτο 1-1.5 χρόνο μετά τον Ιούλη του 2015. Το 2017 φαίνεται να υπάρχει μία επανασυσπείρωση μέρους του δυναμικού των τοπικών κινημάτων, μία σχετική ανάταξη και συγκρότηση συλλογικοτήτων με αφορμή μέτωπα όπως οι πλειστηριασμοί και η υπεράσπιση δημόσιων χώρων. Επίσης, με αφορμή το ζήτημα της Νέας Φιλαδέλφειας συγκροτήθηκε ένας συντονισμός αυτού του δυναμικού και γίνεται προσπάθεια να λάβει σχετικά πιο μόνιμο χαρακτήρα σε επίπεδο Αττικής (ενδεχομένως και με ματιά στις περιφερειακές εκλογές του 2019). Και φυσικά υπήρξε η σχετική ανάπτυξη του κινήματος των πλειστηριασμών που οργάνωσε ένα δυναμικό, με συνέπεια μπλοκάρει πλειστηριασμούς στα Ειρηνοδικεία και συντονίστηκε πανελλαδικά με επιτυχημένο τρόπο δεδομένων των δυσκολιών της περιόδου (βλ. πανελλαδική πορεία Νοέμβρη και συνέλευση συντονισμού κλπ.). Έχει, όμως, ακόμα αδυναμία να μαζικοποιηθεί σοβαρά με κοινωνικό δυναμικό των γειτονιών πέραν της αριστεράς και άλλων αντιμνημονιακών συλλογικοτήτων (π.χ. ΕΠΑΜ) και να εμπλέξει μαζικά τους άμεσα πληττόμενους συμπολίτες μας.

11. Η σημερινή συγκυρία και η πορεία των τοπικών κινημάτων των τελευταίων χρόνων δείχνει προκλήσεις, δυνατότητες, αλλά πλέον και σημαντικές δυσκολίες για την ανάπτυξη ενός σχεδίου για την αριστερή ριζοσπαστική παρέμβαση στις γειτονιές. Η γειτονιά είναι ένας χώρος που συγκεντρώνει ένα εύρος κοινωνικών δυνάμεων στις οποίες θέλουμε να απευθυνθούμε (μη φοιτητική νεολαία, νέοι εργαζόμενοι, μαθητές, μετανάστες, συνταξιούχοι, μικροεπαγγελματίες κλπ.), πολλές από τις οποίες δεν είναι και εύκολο να τις προσεγγίσουμε σήμερα σε άλλο κοινωνικό χώρο. Η παρέμβαση στη γειτονιά είναι κρίσιμη για αυτό και απαιτεί συνέχεια, συστηματικότητα, γείωση, πειραματισμό στις μορφές και φυσικά ορισμό των μετώπων πάλης και των περιεχομένων μίας παρέμβασης.

12. Τα κύρια μέτωπα πάλης είναι:

α) η επίθεση στο δημόσιο χώρο και η προσπάθεια ιδιωτικοποίησής του μέσω του ΤΑΙΠΕΔ, της επανεκκίνησης των «μεγάλων έργων» και των γηπέδων, της τουριστικής «αξιοποίησης»

β) η επίθεση στην ιδιόκτητη κατοικία με τον ΕΝΦΙΑ και τα «κόκκινα» δάνεια και πολύ περισσότερο με την απελευθέρωση των πλειστηριασμών, την προοπτική ηλεκτρονικών πλειστηριασμών και κατασχέσεων

γ) η ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των απορριμμάτων με παράλληλη προώθηση κοστοβόρων και περιβαλλοντοκτόνων πολιτικών καύσης

δ) η επίθεση στα δημόσια αγαθά σε τοπικό επίπεδο (υγεία, παιδεία, πολιτισμός-αθλητισμός), η αύξηση των δημοτικών τελών, η κατάρρευση των υποδομών και ο περιορισμός των κοινωνικών παροχών των δήμων με εκχώρηση των κοινωνικών υπηρεσιών σε ιδιώτες και με κριτήρια ανταποδοτικότητας

ε) η ελαστικοποίηση της εργασίας στους ΟΤΑ που χρησιμοποιείται ως μοχλός προώθησης τέτοιων μορφών εργασίας συνολικά στο δημόσιο τομέα

στ) το ζήτημα της ανεργίας και της επισφάλειας με έμφαση στη νέα γενιά

ζ) η κοινωνική και ταξική αλληλεγγύη στα πληττόμενα λαϊκά στρώματα και στους μετανάστες-πρόσφυγες στις γειτονιές

η) η αντιμετώπιση της ρατσιστικής και φασιστικής απειλής τοπικά

θ) η πολιτιστική παρέμβαση, δράσεις και χώροι όπου οι κάτοικοι μπορούν να ψυχαγωγηθούν οικονομικά, ποιοτικά και με συλλογικό τρόπο αναπτύσσοντας διαφορετικά πολιτιστικά πρότυπα.

13. Το περιεχόμενο της παρέμβασής μας εστιάζει:

α) στην υπεράσπιση του δημόσιου χώρου, των δημόσιων και ποιοτικών κοινωνικών υπηρεσιών και της λαϊκής κατοικίας και περιουσίας κόντρα στην προσπάθεια του ιδιωτικού κεφαλαίου να εισχωρήσει αναζητώντας νέα πεδία κερδοφορίας

β) στην υπεράσπιση του δικαιώματος σε μόνιμη, σταθερή και καλοπληρωμένη εργασία κόντρα στις ελαστικές εργασιακές σχέσεις, την ανεργία και την επισφάλεια

γ) στην αντίθεση στην ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των απορριμμάτων και τη διεκδίκηση ενός μοντέλου δημόσιας διαχείρισης με κεντρικό συντονισμό και τοπική-διαδημοτική διαχείριση, με επαρκή χρηματοδότηση, διαλογή και διαχωρισμό στην πηγή, κομποστοποίηση, δημιουργία ΧΥΤΥ

δ) στη δημιουργία δομών και δράσεων ταξικής αλληλεγγύης σε πληττόμενους εργαζόμενους και ανέργους (στήριξη των αγώνων των εργαζομένων τοπικά σε ΟΤΑ, σχολεία, δομές υγείας, κινητοποιήσεις για επαναπροσλήψεις σε τοπικές απολύσεις στον ιδιωτικό τομέα, καμπάνιες ενάντια σε συγκεκριμένους εργοδότες της γειτονιάς που αυθαιρετούν, παρέμβαση στους ανέργους κλπ.)

ε) στη δημιουργία δομών και δράσεων λαϊκής αλληλεγγύης και πολιτισμού στην περίοδο της κρίσης (στέκια, λέσχες, προβολές, γλέντια, συνεταιρισμοί, χώροι υποδοχής μεταναστών-προσφύγων μες τον αστικό ιστό κλπ.)

ζ) στην αντιρατσιστική-αντιφασιστική δράση, ειδικά σε περιοχές με σημαντική παρουσία μεταναστών και προσφύγων ή έξαρση ρατσιστικών-φασιστικών κρουσμάτων, με προσπάθεια μαζικής αντίδρασης, κινητοποίησης και συντονισμού συλλογικών φορέων και νεολαίας της γειτονιάς, με αντιφασιστικές επιτροπές, δράσεις κλπ.

14. Η διαρκής επεξεργασία πιο συγκεκριμένων αιτημάτων και ο συλλογικός σχεδιασμός της κινηματικής και πολιτικής παρέμβασής μας στα μέτωπα πρέπει να είναι μέλημα της δουλειάς μας στις γειτονιές και την αυτοδιοίκηση. Με στόχο φυσικά να εξυπηρετεί τη γενική πολιτική γραμμή μας και ένα συνολικό πολιτικό σχέδιο πάλης ενάντια στα μνημόνια και το ευρωσύστημα. Είναι σαφές βέβαια ότι απαιτείται αντικειμενική ιεράρχηση μετώπων ανάλογα με το τι προωθείται σε κάθε γειτονιά και υποκειμενική ιεράρχηση δυνάμεων ανάλογα με τις τοπικές δυνάμεις (σε όλα τα επίπεδα είτε εμάς ως ΑΡΑΝ και ΠΚΑ, είτε ως ΛΑΕ ή ευρύτερα ανάλογα με το εύρος διαθέσιμων κινηματικών τοπικών δυνάμεων και σχημάτων). Γενικά, πάντως αναβαθμίζεται και κεντρικοποιείται το ζήτημα των ιδιωτικοποιήσεων και των πλειστηριασμών οπότε προβάλλουν δυνατότητες συνολικοποίησης μίας δουλειάς, συντονισμού δυνάμεων, διαδημοτικών κινητοποιήσεων και συντονισμών.

Η συγκυρία στον αυτοδιοικητικό χώρο

15. Τα μνημόνια δημιουργούν ένα ασφυκτικό δημοσιονομικό τοπίο για τους ΟΤΑ. Με τη μείωση της χρηματοδότησης πιέζουν πρακτικά για την απομείωση ή την ιδιωτικοποίησή όψεων της λειτουργίας τους. Παράλληλα, η τοπική αυτοδιοίκηση καλείται ολοένα και περισσότερο να επικυρώσει και να εφαρμόσει μνημονιακές πολιτικές και δεσμεύσεις σε τοπικό επίπεδο ακολουθώντας πολλές φορές τον κεντρικό σχεδιασμό της κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό δημιουργεί και θα δημιουργεί δυνατότητες κινηματικής και πολιτικής παρέμβασης παρόλο που η μνημονιακή στροφή του ΣΥΡΙΖΑ έχει σπείρει απογοήτευση σε σημαντικό μέρος του κόσμου που κινητοποιήθηκε στα τοπικά κινήματα τα προηγούμενα χρόνια.

16. Η πολιτική κατάσταση στο αυτοδιοικητικό τοπίο τροποποιείται σημαντικά μετά τη μνημονιακή στροφή του ΣΥΡΙΖΑ. Σε κεντρικό επίπεδο, φαίνεται μία πορεία σύγκλισης των αυτοδιοικητικών δυνάμεων του ΣΥΡΙΖΑ με τον ευρύτερο χώρο ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ (που διατηρεί σημαντικές δυνάμεις στην αυτοδιοίκηση), που πρακτικά «συγκυβερνούν» στην ΚΕΔΕ και αποτυπώνεται και στη σχέση τους σε διάφορους δήμους. Τελικός στόχος αυτής της κίνησης είναι η δημιουργία ενός «κεντροαριστερού» χώρου στο τοπίο της αυτοδιοίκησης, κίνηση σύστοιχη και με αντίστοιχες κινήσεις προσέγγισης στο κεντρικό και στο ευρωπαϊκό πολιτικό τοπίο (σύγκλιση ΣΥΡΙΖΑ με Ευρωπαίους Σοσιαλιστές). Το τοπίο της αυτοδιοίκησης υπήρξε (σε περιπτώσεις και πριν τη μνημονιακή στροφή του ΣΥΡΙΖΑ) βασικός χώρος επώασης τέτοιων πρωτοβουλιών και κινήσεων. Στον αντίποδα, υπάρχουν οι δυνάμεις της ΝΔ και της ευρύτερης δεξιάς, ενώ άλλες δυνάμεις του αστικού πολιτικού συστήματος έχουν σοβαρή δυσκολία και αδυναμία αυτοτελούς συγκρότησης στο αυτοδιοικητικό επίπεδο (ΑΝΕΛ, Ποτάμι, Ένωση Κεντρώων κλπ.). Η Χρυσή Αυγή επιχειρεί την οργάνωσή της στη βάση, αλλά αντιμετωπίζει δυσκολίες επίσης παρά τη σημαντική προσπάθεια καταγραφής που έκανε το 2014 σε αρκετές περιφέρειες (αλλά πολύ λίγους δήμους). Στο τοπίο της αριστεράς, το ΚΚΕ ολοκλήρωσε μία κίνηση πλήρους σεχταριστικής «καθετοποίησης» των δυνάμεών του, με ενιαία πλέον έκφραση και όνομα σε όλο το τοπίο της αυτοδιοίκησης (πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και κεντρικών οργάνων). Οι δυνάμεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ κινούνται πλέον σε παρόμοια κατεύθυνση τόσο αυτοδιοικητικά όσο και κεντρικά, αφήνοντας λίγες δυνατότητες σε συγκεκριμένες περιπτώσεις για ουσιαστική συνεργασία τόσο στο επίπεδο της κινηματικής κοινής τοπικής δράσης όσο και στο πολιτικό-αυτοδιοικητικό επίπεδο.

17. Σημαντικές είναι οι εξελίξεις που διαφαίνονται σε σχέση με τη μεταρρύθμιση που ετοιμάζει το Υπουργείο Εσωτερικών τόσο στο θεσμικό επίπεδο των αρμοδιοτήτων όσο και στο εκλογικό σύστημα. Το εκλογικό σύστημα αποτελεί πιθανό μοχλό αφενός για τη θωράκιση του αυτοδιοικητικού τοπικού κράτους από «ενοχλητικές» ριζοσπαστικές φωνές αφετέρου για την επιτάχυνση ευρύτερων συγκλίσεων και συναινέσεων των μνημονιακών δυνάμεων στο πολιτικό αυτοδιοικητικό τοπίο όπως αναφέραμε ήδη. Η κυβέρνηση διαλαλεί ότι θα προωθήσει την «απλή αναλογική» σκοπεύει όμως να προωθήσει ένα σύστημα που θα απέχει έτη φωτός από κάτι τέτοιο στην πραγματικότητα. Αν και οι οριστικές κατευθύνσεις δεν έχουν ανακοινωθεί ακόμα, η φημολογία για «σπάσιμο» των ψηφοδελτίων σε 2 (ψηφοδέλτια συνδυασμών υποψήφιων δημάρχων και ενιαίο ψηφοδέλτιο για δημοτικούς συμβούλους με «απλή αναλογική») περιγράφει τη σχεδιαζόμενη κατεύθυνση. Οι πολιτικοί συνδυασμοί θα καταγράφονται στο ψηφοδέλτιο του υποψήφιου δημάρχου, αλλά είναι σοβαρό ενδεχόμενο να υποεκπροσωπούνται στα συμβούλια (ειδικά οι προερχόμενοι από την αριστερά) αφού το ενιαίο ψηφοδέλτιο αυξάνει τις πιθανότητες εκλογής των προβεβλημένων αυτοδιοικητικών παραγόντων (είτε λόγω της προσωπικής απήχησής τους είτε και μέσω «συνεργασιών» ομάδων ακόμα και διαπαραταξιακά μεταξύ μνημονιακών δυνάμεων). Αυτή η δυνατότητα «συνεργασιών» διαμορφώνει αντικειμενικά και ένα πεδίο ευρύτερων συναινέσεων αφού ούτε η δημοτική πλειοψηφία που θα διοικεί το δήμο είναι δεδομένη με ένα τέτοιο σύστημα. Δεν είναι σίγουρο ότι αυτή η επιλογή θα υιοθετηθεί τελικά, άλλωστε υπάρχουν σημαντικές αντιδράσεις από δημάρχους όλου του πολιτικού φάσματος τόσο από τη ΝΔ όσο και από το ΣΥΡΙΖΑ που βλέπουν την εξουσία τους να μειώνεται και να αναγκάζονται να “συγκυβερνήσουν” με άλλες δυνάμεις υπό αυτό το πλαίσιο. Όμως, όλα αυτά είναι ενδεικτικά πλέον των πολιτικών επιλογών και επιδιώξεων του Υπουργείου Εσωτερικών και της κυβέρνησης.

Γενικότερα πολιτικά σημεία για την τοπική αυτοδιοίκηση,

18. Είναι σημαντικό να ανοίξουμε τη συζήτηση και επί της αρχής στο τι μεταλλαγές βλέπουμε το χαρακτήρα της αυτοδιοίκησης. Μετά τον Καλλικράτη, το Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας των ΟΤΑ και πλέον τους αυστηρά ισοσκελισμένους και υποχρεωτικά καταρτιζόμενους βάσει ειδικής εγκυκλίου προϋπολογισμούς η αυτοδιοίκηση δεν έχειαπλά "υβριδικό" χαρακτήρα. Που από τη μία είναι "εφαρμοστής" του μνημονίου και από την άλλη είναι πεδίο εναντίωσης με την κεντρική εξουσία. Δομικά υπάρχει ζήτημα πλέον κατά πόσο μπορεί να βρεθεί σε ριζική αντίθεση με την κεντρική εξουσία αφού τα όρια αυτονόμησης-αντίθεσης είναι εξαιρετικά μικρά στο παρόν θεσμικό πλαίσιο. Κάτι που ισχύει ακόμα περισσότερο για το επίπεδο των περιφερειών και τον κεντρικό ρόλο που έχουν στο ευρωενωσιακό πλαίσιο με «παράκαμψη» του κεντρικού κράτους από μία διαδικασία απευθείας σχέσης των δομών της ΕΕ με τις περιφέρειες. Που δεν είναι διαδικασία «αποκέντρωσης», αλλά περαιτέρω συγκέντρωσης εξουσιών σε επίπεδο υπηρεσιών ΕΕ και θωράκισή τους από τον πολιτικό έλεγχο των εθνικών κρατών και κυβερνήσεων. Πρέπει να παρεμβαίνουμε πολιτικά προφανώς και να οξύνουμε αυτή την αντίθεση στο βαθμό που η κεντρική κυβέρνηση και εξουσία παραμένουν μνημονιακές και νεοφιλελεύθερες. Αλλά με επίγνωση πλέον ότι και το δήμο να πάρεις (πόσο μάλλον μία περιφέρεια) και με μνημονιακή-νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση και εξουσία τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα στο μνημονιακό, καλλικρατικό και ευρωενωσιακό πλαίσιο. Αν θέλουμε να δημιουργήσουμε άλλο πρότυπο δημοτικής διακυβέρνησης σε αντίθεση με τις μνημονιακές πολιτικές και τις κυβερνήσεις που τις εφαρμόζουν, απαιτείταικινητοποίηση του ίδιου του κόσμου των γειτονιών και διαδημοτικός κινηματικός και πολιτικός συντονισμός αριστερών ριζοσπαστικών δημοτικών και περιφερειακών αρχών. Οι κλασικές αντιλήψεις της «μεταρρυθμιστικής» αριστεράς στο ζήτημα είναι πλέον εντελώς αναντίστοιχες με τις μεταλλαγές που έχουν γίνει.

19. Αυτό θέτει ως σημαντικό το ζήτημα της σχέσης τοπικών κινημάτων και ΟΤΑ. Δεν επιδιώκουμε απλά την κατάληψη της δημοτικής εξουσίας, όπως κατ’αναλογία δεν επιδιώκουμε απλά την κυβερνητική εξουσία με κοινοβουλευτικούς όρους μόνο. Η πρόσφατη εμπειρία ειδικά της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ είναι διδακτική ως προς αυτό και πρέπει να προβληματίσει τηρουμένων των αναλογιών και για την αυτοδιοίκηση. Είναι αναγκαίο και χρήσιμο να αποτιμήσουμε τις περιπτώσεις αριστερών ριζοσπαστικών παρατάξεων που βρέθηκαν στο τιμόνι δήμων για τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν αλλά και τις αντιφάσεις και τις υποχωρήσεις τους (Χαλάνδρι, Κερατσίνι, Φιλαδέλφεια). Αναζητούμε ένα ριζοσπαστικό σχέδιο που επιδιώκει ρήξεις και ανατροπές στο υπάρχον θεσμικό και πολιτικό πλαίσιο και ταυτόχρονα δεν αναχωρεί αριστερίστικα από το πεδίο της πολιτικής. Θεωρούμε ότι κάτι τέτοιο μπορεί να εξυπηρετηθεί με το να επιδιώκουμε διαρκώς την οργανική σχέση των τοπικών σχημάτων-παρατάξεων που διεκδικούν τη δημοτική αρχή με οργανωμένες συλλογικότητες της γειτονιάς που λειτουργούν εκτόςτου κρατικούθεσμού του δήμου, με το να συντονιζόμαστε με τις λαϊκές κινητοποιήσεις αλλά και να τις προκαλούμε. Έτσι, στο σήμερα οικοδομούμε τους αναγκαίους κινηματικούς όρους αντίστασης στις γειτονιές απέναντι στις μνημονιακές επιλογές. Και σε περίπτωση εκλογικής νίκης θα υπάρχει εντός και εκτός του κρατικού θεσμού του δήμου ένα κοινωνικό και πολιτικό μπλοκ που επιχειρεί ανατροπές με επίγνωση των σημερινών δυσκολιών. Δεν αρκεί η αναφορά στη "συμμετοχικότητα" σε δομές που φτιάχνει ο δήμος, κάτι τέτοιο το προβλέπει και ο Καλλικράτης άλλωστε. Απαιτείται κυρίως η λαϊκή αυτοοργάνωση με τις ιδιαίτερες δομές της (λαϊκές συνελεύσεις, τοπικά σωματεία εργαζομένων, επιτροπές κατοίκων, σύλλογοι, συνεταιρισμοί, πρωτοβουλίες αλληλεγγύης κλπ.) και η οργανική σχέση της δημοτικής αρχής με αυτές τις μορφές. Ταυτόχρονα, είναι ζωτική ανάγκη και η ύπαρξη ενός σχεδίου κινηματικού και πολιτικού συντονισμού λαϊκών συλλογικοτήτων και αριστερών ριζοσπαστικών δημοτικών αρχών διαδημοτικά. Με όσο το δυνατόν ενιαία γραμμή-σχέδιο για την παρέμβαση στα ζητήματα που αντιμετωπίζουν συνολικά (οικονομικά, απορρίμματα, 5μηνα, δημόσιος χώρος, ιδιωτικοποιήσεις κλπ.).

20. Είναι σύνηθες στην παρέμβαση της μεταρρυθμιστικής αριστεράς η ροπή σε συζήτηση «κοινοβουλευτικού τύπου» που ασχολείται μονομερώς με την παρέμβαση εντός του κρατικού θεσμού (δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια, επικοινωνιακή λειτουργία των δημοτικών παρατάξεων, παρέμβαση με δελτία τύπου μόνο κλπ.). Στόχος μας είναι να υπάρχει διαλεκτική σχέση και ενοποίηση της παρέμβασης των δυνάμεών μας αφενός στα τοπικά κινήματα αφετέρου στην ειδική δουλειά που απαιτείται εντός των δημοτικών και περιφερειακών θεσμών. Πολλές φορές η ύπαρξη ξεχωριστών δομών-«χώρων» που συζητείται κάθε θέμα από αυτά τα δύο εντός των πολιτικών σχηματισμών αναπαράγει τη διάκριση μεταξύ τους. Θεωρούμε ότι αυτή η δουλειά πρέπει να ενοποιείται για να μην αναπαράγεται και δομικά ένας διαχωρισμός «αυτοδιοικητικών»-«κινηματικών» που δεν διευκολύνει τη σύνδεση σε ενιαία οπτική της παρέμβασης στο τοπικό κίνημα και της παρέμβασης στην τοπική αυτοδιοίκηση.

Το ζήτημα των δημοτικών σχημάτων-παρατάξεων

21. Στόχος μας είναι η κινηματική και πολιτική παρέμβαση στα τοπικά προβλήματα για να δημιουργήσουμε κινήματα υπεράσπισης των δημόσιων αγαθών και του δημόσιου χώρου και να επιδιώξουμε την εφαρμογή άλλων λύσεων κόντρα στα μνημόνια, τη λιτότητα, το ευρωσύστημα και τις κατευθύνσεις του κεφαλαίου τοπικά όταν έχουμε θέσεις ευθύνης σε έναν ΟΤΑ. Και εντάσσουμε αυτή την παρέμβαση στο γενικότερο πλαίσιο οικοδόμησης μίας συνολικής εναλλακτικής πρότασης και κατεύθυνσης για την κοινωνία. Για αυτό επιδιώκουμε τη συγκρότηση αντίστοιχων πολιτικών οχημάτων στο επίπεδο των ΟΤΑ που να εξυπηρετούν αυτούς τους στόχους. Θεωρούμε ότι η γενική κατεύθυνση πρέπει να είναι η συμμετοχή σε υπάρχοντα ή δημιουργία νέων πλατιών αριστερών ριζοσπαστικών σχημάτων σε δήμους και περιφέρειες με αντιμνημονιακό-αντικαλλικρατικό-αντικυβερνητικό στίγμα και τόνο ρήξης με το ευρωσύστημα. Τέτοια σχήματα μπορούν και πρέπει να περιλαμβάνουν τις δυνάμεις της ΛΑΕ, άλλες δυνάμεις της ριζοσπαστικής & αντικαπιταλιστικής αριστεράς και ενεργούς κατοίκους της τοπικής κοινωνίας. Η επιδίωξη «μετωπικών» συνευρέσεων με άλλες δυνάμεις της ριζοσπαστικής αριστεράς και του κινήματος είναι βασικό στοιχείο της κίνησης μας στο κεντρικό πολιτικό επίπεδο, αναλογεί να είναι αντίστοιχα και στο τοπικό κινηματικό και πολιτικό πεδίο. Ανά περίπτωση, πρέπει να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε την ιδιαίτερη κατάσταση και δυνατότητες ανά δήμο και περιφέρεια για να αρχίσουμε έγκαιρα (ήδη από τις αρχές του 2018 το αργότερο) να κινούμαστε ανάλογα εν όψει των αυτοδιοικητικών εκλογών του 2019. Δεν πρέπει να αναλάβουμε πρωτοβουλίες μόνο κοντά στις εκλογές, γιατί αυτό θα περιορίσει τη δυνατότητα να έχουμε διευρυμένα αποτελέσματα. Υπάρχει σημαντικό πεδίο δυνατοτήτων για μετωπικές συνευρέσεις με κόσμο των τοπικών κινημάτων, σωματείων και δομών αλληλεγγύης, με κόσμο που αποχώρησε από το ΣΥΡΙΖΑ το 2015 αλλά δεν είναι στη ΛΑΕ, με απεύθυνση στον κόσμο της ΑΝΤΑΡΣΥΑ ώστε να πιεστεί να συζητήσει για ευρύτερες συμμαχίες, ιδίως σε συγκεκριμένες περιπτώσεις που κινείται ενωτικά, κόντρα στην κεντρική σεχταριστική γραμμή, με άλλες μικρότερες δυνάμεις της ριζοσπαστικής αριστεράς που έχουν δυνάμεις σε κάποιες γειτονιές. Αυτό απαιτεί έγκαιρο σχεδιασμό (κεντρικό και ανά περίπτωση), λήψη ανάλογων πρωτοβουλιών και μεθοδική συγκρότηση πλατιών ενωτικών σχημάτων. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να αξιολογηθούν τα υφιστάμενα σχήματα και κινήσεις, η ιστορικότητά τους και οι εκπροσωπήσεις που έχουν, αλλά και οι νέες δυναμικές που διαμορφώνονται σε τοπικό επίπεδο. Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει αποδειχθεί και στο παρελθόν χώρος ζύμωσης ριζοσπαστικών και αριστερών δυνάμεων που μπορεί να πάρει μαζικά και πλειοψηφικά χαρακτηριστικά, ιδίως όταν δεν περιορίζεται στον χαρακτήρα της κομματικής παράταξης.Ειδική αντιμετώπιση χρειάζεται στο επίπεδο των μεγάλων μητροπολιτικών δήμων (π.χ. το παράδειγμα του δήμου Αθηναίων με το νέο δημοτικό σχήμα Πόλης Ξεκίνημα είναι ελπιδοφόρο και δείχνει ένα δρόμο) και στο επίπεδο των περιφερειών. Σε τέτοιες περιπτώσεις για να συγκροτηθούν πλατύτερες κινήσεις και όχι απλά παρατάξεις της ΛΑΕ απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια και κυρίως έγκαιρα. Εκτιμούμε ότι το αν θα εξυπηρετήσουμε επαρκώς αυτή την κατεύθυνση ή αν θα την υποτιμήσουμε με μία απλή συγκρότηση κινήσεων που θα είναι πρακτικά (και ανεξαρτήτως προθέσεων) παρατάξεις της ΛΑΕ θα παίξει σημαντικό ρόλο και στο πολιτικό και εκλογικό αποτέλεσμα που θα επιτύχουμε το 2019.

22. Βάσει των παραπάνω μπήκε και μπαίνει και το ζήτημα της σχέσης μας με τοπικές δυνάμεις του μνημονιακού πλέον ΣΥΡΙΖΑ. Οποιαδήποτε συνεργασία πλέον με το μνημονιακό ΣΥΡΙΖΑ και τοπικά στελέχη του δεν εξυπηρετεί πολιτικά την οικοδόμηση του αναγκαίου κοινωνικού και πολιτικού ρεύματος ενάντια στα μνημόνια, τη λιτότητα και το ευρωσύστημα που επιδιώκουμε ως ΛΑΕ. Μας είναι αδιάφορη οποιαδήποτε σκέψη για συγκρότηση «γκρίζας ζώνης» μεταξύ ΛΑΕ και ΣΥΡΙΖΑ ειδικά εν όψει μίας πιθανής επιστροφής του ΣΥΡΙΖΑ στη θέση της αντιπολίτευσης στο κεντρικό πολιτικό επίπεδο πριν τις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019. Κάτι τέτοιο μπορεί να εξυπηρετήσει άλλες πολιτικές κατευθύνσεις ή προσωπικούς σχεδιασμούς, αλλά σε καμία περίπτωση δεν συμβάλλει στην υλοποίηση των κοινά αποφασισμένων στόχων της ΛΑΕ, αντιθέτως την υποσκάπτει πλέον. Η όλη συζήτηση κυρίως για την Περιφέρεια Αττικής σχετικά με αυτό δικαίωσε αυτή την άποψη, αλλά οι σωστές επιλογές και διαχωρισμοί που έγιναν σε κεντρικό επίπεδο από τη ΛΑΕ δυστυχώς έγιναν καθυστερημένα χωρίς να προλάβουν και να περιορίσουν το σημαντικό κόστος για το συλλογικό εγχείρημά μας.

Για την παρέμβαση των δυνάμεων της ΑΡΑΝ και της ΠΚΑ στις γειτονιές

23. Επιδιώκουμε οι δυνάμεις μας ως ΑΡΑΝ και ΠΚΑ στις γειτονιές να κάνουν κινηματική δουλειά στα μέτωπα που ανοίγονται σε κάθε περίπτωση. Για αυτό απαιτείται ιδιαίτερη χαρτογράφηση των μετώπων ανά γειτονιά και χαρτογράφηση των διαθέσιμων δυνάμεων (τόσο των δικών μας όσο και ευρύτερα). Για την κινηματική δουλειά οι δυνάμεις μας αξιοποιούν, συμμετέχουν ή ακόμα και ιδρύουν αντίστοιχα «κοινωνικά» οχήματα (επιτροπές κατοίκων, λαϊκές συνελεύσεις, πρωτοβουλίες αγώνα, δομές αλληλεγγύης, στέκια, συνεταιρισμούς, g400, ανιρατσιστικές - αντιφασιστικές επιτροπές κλπ.). Σε μία προηγούμενη περίοδο που και η διαθεσιμότητα δυνάμεων ήταν μεγαλύτερη και συχνά τα μέτωπα είχαν μία μεγαλύτερη διακριτότητα, υπήρχε η δυνατότητα ίδρυσης ξεχωριστών οχημάτων ανά μέτωπο στην ίδια γειτονιά. Στη σημερινή περίοδο κάτι τέτοιο είναι μάλλον αδύνατο για την συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων. Για αυτό πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο ίδρυσης μίας γενικής πρωτοβουλίας αγώνα που δρα ως «ομπρέλα» σε μία γειτονιά για τη δράση σε πολλά μέτωπα και στην πράξη περιλαμβάνει το ενεργό κινηματικό δυναμικό της. Είναι ενδεικτικό ότι τέτοιες περιπτώσεις υπάρχουν ήδη (Λαϊκή Συνέλευση Φιλαδέλφειας-Χαλκηδόνας, Πρωτοβουλία Αγώνα Ζωγράφου κλπ.). Και σίγουρα ο πειραματισμός με τέτοια γενικά οχήματα, η δοκιμασία, η εμπειρία και η αποτίμησή της θα είναι χρήσιμες για να σταθμίζουμε κάθε στιγμή την παραπέρα δράση μας και τις δυνατότητες εξάπλωσης και διεύρυνσης πρακτικών.

24. Ταυτόχρονα, θέλουμε να κάνουμε όπου είναι εφικτό και πολιτική δουλειά αυτοδιοίκησης, συνδυάζοντάς την με την κινηματική δουλειά. Για αυτό οι δυνάμεις μας αξιοποιούν, συμμετέχουν ή ακόμα και ιδρύουν αντίστοιχα αριστερά ριζοσπαστικά σχήματα γειτονιάς. Ανά περίπτωση κρίνουμε τη συμμετοχή μας σε υπάρχοντα σχήματα ή παρατάξεις ανάλογα με το αν θεωρούμε ότι μέσω αυτών διασφαλίζονται οι όροι που θεωρούμε ως επαρκείς για την παρέμβασή μας. Με βάση όσα αναφέραμε και παραπάνω οι όροι αφορούν στο πολιτικό πρόγραμμά τους, στο εύρος κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων που εκπροσωπούν και κινητοποιούν, στην πολιτική φυσιογνωμία τους. Η απόφαση για νέες περιπτώσεις που ανακύπτουν εξετάζεται στον τοπικό πυρήνα (αν υπάρχει) και το ΣΤΣ και επιδιώκουμε να γίνεται και από κοινού με τις υπάρχουσες δυνάμεις της ΠΚΑ. Ταυτόχρονα, ζυμώνουμε και στις υπόλοιπες δυνάμεις της ΛΑΕ την επιλογή μας αν δεν συμμετέχουν ή δεν έχει κατακτηθεί από όλες ήδη.

25. Πέραν της κινηματικής και της αυτοδιοικητικής δουλειάς πρέπει να μας απασχολήσει και ο τρόπος, οι μέθοδοι και τα οχήματα για να κάνουμε και ευρύτερη πολιτική δουλειά στις γειτονιές. Πολιτική δουλειά μπορεί να γίνει μέσω διαφόρων διαύλων: α) μέσω της ΠΕ ΛΑΕ ειδικά αν είναι σχετικά δραστήρια και με υπαρκτό ενεργό δυναμικό, β) μέσω της ΠΚΑ, αυτό βέβαια απαιτεί συζήτηση για την στιγμή και τον τρόπο που θα επιλέξουμε να κινηθούμε εξώστρεφα αυτοτελώς, γ) μέσω κάποιας πολιτικής καμπάνιας, της οποίας το θέμα, η μορφή (πιθανώς με κάποιο ειδικό «όχημα»-ομπρέλα παρέμβασης) και ο τρόπος επίσης απαιτεί περισσότερη σκέψη, συζήτηση και πειραματισμό, σε πρώτη φάση μπορούμε να πειραματιστούμε γενικά για θέματα που αφορούν τη νεολαία με το g400 και να εξετάσουμε κάτι πιο ειδικό μόνο σε περιπτώσεις με σημαντική συγκέντρωση δυνάμεων της ΠΚΑ που μας δίνουν το περιθώριο να ανοίξουμε νέα μέτωπα παρέμβασης (κάτι τέτοιο μόνο στην πόλη της Πάτρας υπάρχει πιθανώς).

26. Κρίσιμο ζήτημα είναι η ιεράρχηση και η διάταξη των δυνάμεών μας. Το μέγεθός μας και ειδικότερα οι πολιτικές δυσκολίες της σημερινής περιόδου δεν επιτρέπουν ενασχόληση με όλα τα μέτωπα και σε κάθε γειτονιά. Αναγκαστικά λοιπόν απαιτείται ιεράρχηση, τόσο εντός μίας γειτονιάς (ποια μέτωπα ιεραρχούμε και πώς) όσο και μεταξύ γειτονιών (πού συγκεντρώνονται ικανές δυνάμεις για να δομήσουμε τοπική παρέμβαση;). Σε περιπτώσεις μπορεί να μην είναι δυνατό να αφιερώσουμε δυνάμεις σε μέτωπα που έχουν αξία γιατί δεν θα μας περισσεύουν, αλλά μπορούμε να τα παρακολουθούμε ενδεικτικά ή και από απόσταση επιλέγοντας να εστιάσουμε τις δυνάμεις μας αλλού. Το ίδιο μπορεί να χρειαστεί και για κάποιες γειτονιές ή πόλεις όπου δεν συγκεντρώνονται αρκετές δυνάμεις (δικές μας ή γενικά) και εκεί μπορούμε να περιοριστούμε σε μία απλή συμμετοχή και στήριξη σε υπαρκτά αυτοδιοικητικά σχήματα κινητοποιώντας τις δυνάμεις μας σε άλλα καθήκοντα (εργαζόμενοι, νεολαία) ή ακόμα και ως εξωτερικές βοήθειες σε κοντινές γειτονιές που ιεραρχούμε για παρέμβαση.

27. Άμεσο καθήκον των δυνάμεών μας (τοπικοί πυρήνες ΑΡΑΝ και ΠΚΑ) είναι:

α) η χαρτογράφηση των μετώπων στις γειτονιές που έχουμε δυνάμεις

β) η χαρτογράφηση των δυνάμεων της ΑΡΑΝ και της ΠΚΑ ανά περιοχή και της διαθεσιμότητάς τους για δουλειά στη γειτονιά

γ) η ιεραρχημένη επιλογή γειτονιών και μετώπων παρέμβασης ειδικά όπου έχουμε αναβαθμισμένες δυνάμεις (Κέντρο, Ζωγράφου, Χαλάνδρι, Μαρούσι, Κερατσίνι-Νίκαια, Αγία Παρασκευή, Βύρωνας).

δ) η σκέψη, συζήτηση και απόφαση για το με ποια κοινωνικά και πολιτικά οχήματα θα γίνει αυτό

ε) ο καταμερισμός δυνάμεων και η χρέωση δουλειάς συντρόφων και συντροφισσών στα μέτωπα και τα αντίστοιχα οχήματα παρέμβασης.

Για όλα τα παραπάνω ήδη άρχισε συζήτηση στο ΣΤΣ και θα γραφτεί επόμενο σχετικό κείμενο για την αποτύπωση της κατάστασης και στοιχεία ειδικής τακτικής στις περιοχές που παρεμβαίνουμε.